Phù bạch huyết cánh tay là di chứng sau điều trị ung thư vú, tỷ lệ 10-15% trường hợp, khiến bệnh nhân đau đớn, khó khăn trong sinh hoạt.
PGS.TS Phạm Thị Việt Dung, Trưởng khoa Phẫu thuật Tạo hình Thẩm mỹ, cho biết tình trạng này có thể xuất hiện ở người bệnh đã nạo hạch vùng nách và nguy cơ tăng cao hơn nếu xạ trị. Phù bạch huyết cánh tay không chữa khỏi hoàn toàn, nhưng điều trị sớm có thể giảm triệu chứng, phòng ngừa tổn thương thứ phát ở cánh cẳng bàn tay.
Phù bạch huyết cánh tay là hiện tượng tích tụ, ứ đọng dịch trong hệ bạch huyết, dẫn đến cánh tay bị phù to. Người bệnh có cảm giác đau đớn, các chi khó cử động và di chuyển, gây khó khăn trong sinh hoạt, quan trọng là phòng ngừa các tổn thương trên tay. Bệnh có thể xuất hiện vài ngày, vài tuần, vài tháng hoặc thậm chí vài năm sau khi điều trị ung thư và trở thành di chứng vĩnh viễn về sau nếu không phòng ngừa, phát hiện kịp thời và điều trị sớm.
Nhóm bệnh nhân có sự can thiệp của bất kỳ thủ thuật nào làm tổn hại đến mạch bạch huyết đều có thể gây phù. Tùy độ nặng nhẹ mà có những triệu chứng, biểu hiện khác nhau như sưng toàn bộ hoặc một phần cánh tay; đau thắt nặng nề; nhiễm trùng tái lại nhiều lần; vùng da phù cứng và dày lên. Nhiều trường hợp kích thước cánh cẳng bàn tay thay đổi ảnh hưởng chức năng vận động và sinh hoạt hàng ngày.
Điều trị phù bạch huyết chủ yếu là giảm sưng nề và kiểm soát triệu chứng để cải thiện chất lượng cuộc sống cho người bệnh. Các liệu pháp như bài tập nhẹ nhàng sẽ giúp kích thích dòng chảy bạch huyết cải thiện sự lưu thông; xoa bóp bạch huyết, sử dụng băng ép, chăm sóc da, phẫu thuật, hút mỡ, dùng thuốc…
Bác sĩ phẫu thuật tạo hình thu gọn tay cho một bệnh nhân bị phù bạch huyết sau trị ung thư vú. Ảnh: Diệu Hiền
Phù bạch huyết hoàn toàn có thể phòng tránh, kiểm soát triệu chứng. Người bệnh nên đi khám ngay khi sưng ở cánh tay, cẳng chân, bàn tay, ngón tay, cổ hoặc ngực… Đây là những dấu hiệu nhận biết phù bạch huyết.
Tránh lấy máu, tiêm, truyền tĩnh mạch từ cánh tay nếu không cần thiết, bởi có nguy cơ phù bạch huyết. Không tắm nước nóng quá lâu, dùng túi chườm hoặc các biện pháp điều trị bằng nhiệt. Không massage quá mạnh vùng có nguy cơ phù bạch huyết và hạn chế để cánh tay tiếp xúc với ánh nắng. Không mang vác vật nặng hoặc đeo túi trên vai. Không mặc quần áo hoặc đeo trang sức quá chật. Nâng tay lên cao khi ngủ và thay đổi thường xuyên tư thế, tránh nằm nghiêng hoặc ngồi tựa lâu vào cánh tay. Nên mang dụng cụ bảo hộ, bảo vệ tay khỏi chấn thương. Áp dụng chế độ ăn cân bằng, ít muối và duy trì lối sống lành mạnh. Khi có các dấu hiệu nghi ngờ nguy cơ phù bạch mạch như nêu ở trên, nên đến các cơ sở y tế uy tín để khám và điều trị hợp lý.
Như người phụ nữ 67 tuổi ở Hà Nội, điều trị ung thư vú đã 20 năm, 5 năm nay cánh tay phải sưng phù nề to hơn tay trái 3-4 cm, sẹo co kéo vùng hố nách, rò rỉ dịch mủ, nhiễm khuẩn huyết. Các bác sĩ khoa Phẫu thuật Tạo hình Thẩm mỹ, Bệnh viện Bạch Mai, đã xử trí giảm sưng viêm, phù bạch huyết và tạo hình thẩm mỹ thon gọn cánh tay của bà. Bệnh nhân được phẫu thuật can thiệp sẹo co kéo vùng hố nách, giúp tay phải có thể duỗi thẳng và giơ lên như bình thường.
Lê Nga